Hamlet, Drie zusters, Penthesilea, De eenzame weg. Een aantal van de theatervoorstellingen die ik 60, 70 keer speelde. Vaste tekst, vaste enscenering, dus veel herhaling. De kunst was om het elke voorstelling weer nieuw en levend te maken.
Jaren later werd ik betrokken bij ‘spiegeltheater‘. Als acteur ga je naar de voorstelling en weet je net zo weinig als het publiek. De voorstelling ontstaat ter plekke aan de hand van verhalen uit de zaal. Vol verrassing.
Mevrouw H. is een van de ‘spelers’ in het verpleeghuis. Ze heeft net als haar medebewoners een hersenziekte.
‘Ik was hoogzwanger en we hadden thuis drie poezen en een hond. Toen kwam er iemand thuis om te kijken of we alle spullen op orde hadden en die vrouw keek naar de dieren en zei met een heel zuinig mondje: “Mevrouw is dat niet onhygiënisch?” Ik zei: “Mevrouw dat ligt dan aan u zelf, je moet gewoon goed voor de dieren zorgen.” Toen was ze kwaad.’
Het is een vaste tekst van mevrouw H. Ze zegt hem dagelijks en soms meerdere keren per dag. Als haar ‘tegenspeelster’ reageer ik elke keer alsof ik de tekst voor het eerst hoor. Zoals ik dat deed als Ophelia wanneer Hamlet me avond aan avond vroeg: ‘Ben je kuis? Ben je mooi?’
‘O ja?’ zeg ik tegen mevrouw H. ‘Groot gelijk hoor!’
Er zijn meer bewoners die dagelijks vertellen, vragen, dagelijks doen en reageren, in herhaling met kleine variaties.
‘Het is alsof ik naar een toneelstuk kijk, maar de acteurs zijn niet echt,’ vertrouwde een nieuwe bewoonster me toe. Ze had het niet over de herhaling. Ze had het over de verrassing die ook dagelijks door het huis gaat.
Dan doel ik niet op de dag dat ik bij binnenkomst in de vroege ochtend vier pauwen aantrof die vanuit de kinderboerderij een paar heggen en hekjes waren overgestoken en via de tuindeur waren binnengewandeld.
Dan denk ik aan meneer O. die plots een lied begon te zingen en mij en andere bewoners aanstak om mee te zingen. Het was daags voor hij volkomen onverwacht werd overmand door hallucinaties en zijn persoonlijkheid en gedrag niet meer te herkennen waren.
Of aan de heer S. die mensen en aangeboden maaltijden hooghartig de deur kan wijzen omdat ze niet voldoen, die plotseling in de woonkamer verscheen en zich zacht en kwetsbaar toonde in een gesprekje.
Drie bewoonsters die op een rijtje koffie zaten te drinken, keken plots belangstellend naar rechts. Ik volgde hun blik en zag de billen van een bewoner die dacht dat hij het toilet gevonden had. Twee collega’s van de zorg hielpen hem snel en liefdevol in zijn kleren en ruimden alles op.
Het was net zo snel voorbij als het begonnen was.
Dagelijks zijn er nieuwe situaties, nieuwe verhalen waar medewerkers op inspelen, hun rol nemen en het tot een zo waardig en liefdevol mogelijke ‘voorstelling’ proberen te maken, samen met de bewoners.
Ze nemen deel aan de zich herhalende dialoog én ze accepteren de verrassing en spelen erop in. Ze zijn nergens vies van, ruimen op als een bewoner in een waan zijn kamer verbouwt of als iemand een kast voor een toilet aanziet. Ze incasseren boosheid, verdriet, vrolijkheid, angst.
Ik vind het fijn deel uit te mogen maken van dit gezelschap.
Liked this post? Follow this blog to get more.